ارزش های زیست محیطی جنگل

محمود رضا دهقان منشادی – مسئول روابط عمومی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان تهران

جنگل ها به عنوان منابعی ارزشمند بشمار می آیند که صرف نظر از جنبه اقتصادی از لحاظ اکولوژیکی و زیست محیطی نیز نقش حساسی در کشور دارند . هر جا که پوشش گیاهی بیشتر باشد شاخص توسعه یافتگی و تعادل آب و هوای آن بالاتر است . این منابع از آن جهت بیشتر اهمیت دارند که برخلاف سایر منابع که غیر قابل تجدیدند ، چنانچه به روش اصولی و علمی و با رعایت همه جوانب بهره برداری شوند ، همیشه در اختیار انسان و برطرف کننده نیازهای او خواهند بود .
در این مجال نوشتاری ابتدا تعریفی از جنگل ارائه و سپس بطور اختصار ارزش ها و کارکردهای زیست محیطی آن بیان خواهد شد .
تعریف جنگل : جنگل منطقه وسیعی پوشیده از درختان ، درختچه ها ، گونه های خشبی و گونه های علفی است که همراه با گیاهان و جانوران مشترک خود ، تحت تاثیر عوامل اقلیمی و خاکی ، تعادل طبیعی دارد .
1- نقش جنگل در حفظ و تولید خاک و آب و جلوگیری از فرسایش و سیل
درختان و توده های جنگلی با گسترش ریشه خود در زمین جلوی حرکت خاک را می گیرند و مانع از فرسایش آن می شوند ، در نتیجه خاک حاصلخیزی که برای زراعت به آن احتیاج داریم از دسترس خارج نمی شود . در حالی که زمین های عاری از پوشش گیاهی به دلیل فرسایش بادی و آبی و تبخیر زیاد به سرعت خاک سطحی خود را از دست می دهند و به صورت بیابان و کویر درمی آیند . ریشه های درختان قادرند ضمن محکم کردن زمین ، سنگ های مادری را هم به خاک تبدیل سازند . درختان می توانند با شاخ و برگ خود در برابر ذرات ریز و درشت باران مثل سپر عمل کنند و آن را به آرامی به روی خاک بریزند و مانع از آن شوند که روان آبها و سیلابها در مسیر حرکت خود خاک های پرارزش را حمل کنند و در پشت سدها و دریاچه ها رسوب دهند .
جالب است که بدانیم هر هکتار جنگل سالیانه به میزان بیش از 2تن از فرسایش خاک را جلوگیری می کند .
خاک جنگلی به دلیل لاشبرگ درختان و گیاهان بسیار حاصلخیز است و دارای سورخ های زیادی است که باعث نفوذپذیری و جذب سریع باران های تند و روان آبها می شود که در چنین شرایطی هم خاک مرغوب می شود و هم سفره های آب زیرزمینی تامین می گردد.
درصد تبخیر در سطح زمین های جنگلی به خاطر خنک بودن هوا ، کاهش یا تابش غیر مستقیم نور خورشید ، شدید نبودن باد و بالا بودن میزان رطوبت ، بسیار کمتر از نقاط غیر جنگلی خواهد بود که به همین خاطر کارشناسان ، نقش جنگل و پوشش گیاهی را در تامین آب و بهبود شرایط محیط زیست بیش از تولید چوب و علوفه می دانند .
باید در این قسمت به این نکته نیز که از اهمیت بسزائی برخوردار است اشاره داشت که جنگل ها با درختان قوی و شاخه های محکم خود جبهه قدرتمندی در برابر تخریب بادهای شدید ایجاد می کنند و مانع از خسارات طوفان می شوند و در کنارمزارع روستائی هم بادشکن های خوبی هستند .
2- نقش جنگل در تولید اکسیژن ، جذب گازکربنیک ، جلوگیری از آلودگی و تعدیل آب و هوا
جنگل ها و گیاهان در تولیداکسیژن نقش بسیار مهمی دارند . گیاهان جنگلی با عمل فتو سنتز که به کمک کلروفیل یا سبزینه گیاهی و نورخورشید انجام می گیرد از طریق جذب گازکربنیک هوا و تولید اکسیژن، همانند ریه زمین ایفای نقش می کنند و امکان زندگی را برای همه موجودات روی کره زمین فراهم می سازند . البته در همین فرآیند ، انرژی حیاتی دیگری به نام گلوکز را تولید می کنند و در کنار آن با جذب و تثبیت کربن در راه جلوگیری از گلخانه ای شدن زمین و تغییر اقلیم نقش مهمی دارند . درختان و گیاهان با جذب گازهای سمی هوا و افزودن مواد ضدعفونی کننده به هوا باعث پاک سازی محیط و جلوگیری از مسموم شدن انسان و سایر موجودات و کاهش بیماری های تنفسی و عصبی می شوند .
جالب است که بدانیم یک هکتار جنگل می تواند 2.5 تن اکسیژن تولید و 68 تن گرد و غبار را هرساله در خود رسوب دهد و بدین صورت نقش بسیار موثری در سالم سازی محیط زیست ایفا می نماید .
برای مثال برخی از درختان از جمله گردو ، فندق ، افرا ، بید ، زبان گنجشک ، کاج و اکالیپتوس موادی در هوا پخش می کنند که سبب از بین رفتن میکروب ها و حشرات مضر می شود .
کارکرد دیگر جنگل ها در رابطه با ایجاد تعادل آب و هواست که در این خصوص باید گفت که وجود جنگل باعث متعادل شدن هوای محیط اطراف می شود چندان که هوای محیط جنگلی در تابستان خنک تر و در زمستان گرمتر می شود . از این رو جنگل ها به هر اندازه گسترده تر باشند به همان نسبت در تعدیل درجه حرارت هوا موثرترند . همچنین درختان با تبخیر آب ، رطوبت نسبی هوا را افزایش می دهند و حرارت هوا را کم می کنند .
از کارکردهای دیگر جنگل بایستی به تاثیرات آن در کاهش سروصدای ناشی از آلودگی صوتی در اثر فراوانی جمعیت و زندگی ماشینی اشاره کرد . درختان جذب کننده سروصداها و کاهنده آلودگی صوتی هستند .
3- نقش جنگل به عنوان منابع تفرجگاهی و حامی حیات وحش
جنگل ها به دلیل وجود جاذبه های زیبا ، هوای پاکیزه ، آرامش طبیعی و جاری بودن چشمه ها و رودخانه ها بهترین گردشگاه علاقمندان به طبیعت است و محیط مناسبی برای حمایت حیات وحش بشمار می رود .
حال که به طور مختصر ظرفیت ها و ارزش های زیست محیطی جنگل بیان شد به این نکته کلیدی پی می بریم که منابع طبیعی بستر حیات و توسعه پایدار قلمداد می شود پس برای حفظ و توسعه این سرمایه الهی که هم از نگاه قرآن کریم و هم احادیث نبوی به جایگاه خاص آن تاکید شده ، لازم است با یک تعامل عمومی و مشارکتی و دلسوزانه همواره به طبیعت احترام بگذاریم که احترام به طبیعت ، احترام به خالق هستی است .

About

Home
E-mail
NazTarin.Com

Archives

Authors

Links

Specific

LinkDump

About

Home E-mail NazTarin.Com

Archives

Authors

Links

Specific

LinkDump

Home
E-mail
NazTarin.Com